Türkiye Ekonomisi Özeti (Kpss'ye Yönelik)

1 İktisat Bilgisi

TÜRKİYE EKONOMİSİ ( KPSS )

Word Halini İndirmek için Tıkla

1923 – 1930

1923             l. İzmir İktisat Kongresi ‘’Tüccarlar, Sanayiciler, İşçiler, Çiftçiler’’ 

Kongrede alınan kararlar işçi ve çiftçi sınıfı ilgilendirir gibi görünse de genel olarak Tüccarlar ve sanayiciler üzerine yoğunlaşmıştır.

1.       Yabancı sermayeye izin verilmesi

2.       Aşar vergisinin kaldırılması (çiftçiler)

3.       Sendikal hakların tanınması

4.       İşçilerin ‘’amele’’ olarak tanımlanması ortadan kaldırması (emek yoğun çalışanların ortak bir sendikalar da buluşması için)

5.       Yerli malların üretiminin özendirilmesi

6.       Teşvik-i Sanayi kanunu (1923 de çıkarılıp-1927’de güncelleştirildi)

7.       Banka kurulması ( İş bankası, Sanayi ve Maden Bankası, Emlak ve Eytam Bankası)

8.       Taşımacılığın ucuzlatılması

9.       Kabotaj Kanunu (1926)             Deniz taşımacılığı, Limanların düzenlenmesi

10.   Reji idaresinin kaldırılması. (Tütün tekelinin kaldırılması)

-Para Politikası yoktur. Nedeni ise Türkiye Cumhuriyetinin bankası olmadığı için para basımı Osmanlı Bankası tarafından gerçekleşiyor fakat Osmanlı Bankası yabancılardaydı.

-Maliye Politikası            1.Vergi gelirinin azalması (Aşar vergisi kaldırıldığı için devletin geliri azaldı.)

                                                2. Demiryollarının millileştirilmesi (Kamu harcaması artmıştır.)

                                                3.Osmanlıdan kalan borçların bir kısmı ödenmesi

-Dış Ticaret             1929’a kadar dış ticaret politikası yoktur.

1923 – 1930 dönemi LİBERAL DÖNEM olarak adlandırılmaktadır.

·         1929 Buhran             Dünya tarım ürünü fiyatları düştü, (Türkiye Cumhuriyeti tarıma dayalı bir ekonomisi olduğu için) Buğday fiyatları azalınca döviz geliri azaldı.

·         1929 da aşırı ithalat olmuştur.

·         Döviz dar boğazı yaşanıyor.

1930 – 1938

·         l. Beş yıllık sanayi planı (1933 – 1938) Bu dönemde üç beyaz üç siyah madde üzerinde yoğunlaşılmıştır.

o   Üç Beyaz

§  Un (Toprak mahsulleri ofisi)

§  Şeker(Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş)

§  Tekstil(Sümerbank)

o   Üç Siyah

§  Kömür(Etibank)(MTA-Maden Tetkik Arama)

§  Demir-Çelik (Karabük Demir Çelik)

§  Petrol

·         ll. Beş Yıllık Sanayi Planı (1938) Bu dönemde 2.Dünya Savaşı olduğu için uygulanamıyor.

·         1938 ‘’Ulusal Savunma Planı’’ 2.Dünya savaşı olduğu için kısa vadeli savunma ile ilgili plan yapılmıştır.

o   Gençler askere alınmıştır

o   Tarımsal üretim azalmıştır

o   Vergi gelirleri azalmıştır

o   Kamu harcamaları artmıştır

o   ‘’Altın İlke’’ Denk Bütçe

§  Para arzı artırılması

§  Enflasyon ortaya çıkıyor

§  Stoklama ve karaborsa vardır

1944 Bretton Woods (uluslararası para sistemi)

1946 Marshall Yardımları (1946 – 1952)

1946 İlk Devalüasyon (1947 İMF üyeliği)

1950 – 1960

·         1950 – 1954

o   Traktör (Türkiye de traktör yaygınlaşıyor)

o   Ekilebilir araziler genişledi.

o   Verimlilik arttı

o   Tarımsal ihracat arttı

o   Ortalama %7 büyüme sağlandı

o   Karayolları arttı

o   Yurtiçi piyasa dikkate alınmış. Tarımsal ürün ihracatı ile döviz girişi sağlanmıştır.

o   1954 yılında ilk döviz darboğazı yaşanmıştır

·         1954 – 1960

o   Ekilebilir araziler genişlemesi yavaşlamıştır.

o   Verimlilik artışı yavaşlamıştır.

o   Tarımsal ihracat azalmıştır.

o   Döviz girişi azalmıştır.

o   Dış borçlanma artmıştır.

o   1958 Moratoryum ‘’iflas’’ ilan edilmiştir.

o   1958             Paris Konferansı

o   1959             Tinbergen (Başbakanlık bünyesinde planlama ve koordinasyon merkezi kuruluyor)

o   1960 Darbesi olmuştur.

1960 – 1980 (İthal İkameci Sanayileşme Dönemi)

·         1961 İlk stand-by anlaşması (IMF ile)

·         1962 DPT (Devlet Planlama Teşkilatı)

·         1963 Planlı Dönemi

o   1963 – 1967 I. Beş Yıllık Kalkınma Planı( Başarılı)

o   1968 – 1972 II. Beş Yılllık Kalkınma Planı (Başarılı)

o   1973 – 1977 III. Beş Yıllık Kalkınma Planı (Başarısız)

l.Plan – Dengeli Plan – (Tarım + Sanayi) Hedef: %7 Ortalama Büyüme Gerçekleşen %6.8

Nüfus artış hızı düşürülmüştür.

Tarım sektörü planlanandan geride kalmıştır

Kamu dış kaynak bulmakta zorlanıyor

Sanayi hedefi plana uygundur

Ulaşım sektörü planlanandan fazla büyümüştür.

ll.Plan – Dengesiz Plan – (Sanayi) Hedef: %6.8 Gerçekleşen %6.8

Hem yatırımlar hemde kamu harcamaları iç kaynaktan kullanılıyor. Bu yüzden faizler artıyor.

lll.Plan – 1973 1.Petrol Şoku

Not

1963 Ankara Antlaşması

1.Hazırlık

2.Hazırlık

1973 Katma Protokol

22.yıl

1995 Gümrük Birliği Kuruldu

                  1974 Kıbrıs Hareketi (ve bu yüzden Ambargo uygulandı.)

                  1977 IMF Stand- by

                  1978 IMF Stand- by

                  1979 2. Petrol Şoku

                  21 Ocak 1980 Kararları (3 Yıllık)

1980 – 1983 (24 Ocak Kararları)

·         İhracata dayalı kalkınma modeli

·         Serbest dış ticaret rejimi

·         Serbest piyasa ekonomisi

·         Kambiyo rejimi gevşetilecek

·         Faiz oranları serbest(Banker Skandalı)

·         Özelleştirme

·         Ücretlerin düşürülmesi

1984 – 1987

·         Ortalama %7 Büyüme oldu

·         Kamu harcamaları arttı

·         Dolaylı vergiler arttı (KDV)

·         IMKB kuruldu ( 1986)

·         Enflasyon arttı. (Reel ücretler azaldı.)

·         1987 referandum. (Siyasi Yasaklar Kalması için)

1989  - 32 Sayılı Kararname

-‘’Sermaye Hareketlerinin Serbest’’

‘’TL’nin konvertibilir. (TL diğer paralarla rahat çevrilebilmesi)

-Kısa vadeli sermaye girişi arttı. $ düştü TL arttı.

1990 – 2001 (Finansal Serbestleşme)

·         Yüksek Kamu Açıkları

·         İç Borçlanma Arttı.

·         Faiz Oranları yüksek

·         Sterilizasyon

 ( Sermaye girişi – MB döviz alır – TL satar – Tahvil Satar – Ms( para arzı) azalır = enflasyonu önler) (İzlenen politika – faiz yüksek tutarak – enflasyonu önleme)

·         Tarımsal Destekler arttı.

·         1993 faiz gelirlerine vergi geldi.

·         1993 Kamu borçlanma ihaleleri iptal edildi

·         1994 Devalüasyon yapıldı. Enflasyon arttı.

·         5 Nisan 1994 Stand- By imzalandı.

o   5 Nisan Kararları (Yarı Heterodoks)

§  Kısa vadede – döviz girişi (IMF borç alındı)

§  Orta Vadede – Enflasyonu Düşürmek amaçlandı (Fiyat istikrarını sağlamak)

§  Uzun Vadede – Ekonomik büyüme gerçekleştirmek, istihdamı arttırmak.

o   Kamu Açıklarını Azaltacaksın Denildi.

§  Ortodoks tedbirleri – sıkı para – sıkı maliye politikası (vergiler artacak, kamu harcamaları kısıtlanacak, kamu alt yapı yatırımları azaltılacak, cari harcamalar azaltılacak, Bütçe fazlası yaratılarak kamu borçları stoku azaltılacak.)

§  Heterodoks ( ücret ve fiyatlar dondurulacak )

·         Kamuda – Kamu çalışanlarına ücret artışı yok ve Kit ürünlerine zam yok (Kitler zarar eder.)(ve zarar eden kurumlar özelleştirilir.)

·         Özelde – Devlet özele karışamaz.

·         1995 – Gümrük Birliği

·         1995 – IMF ile Stand-by anlaşmasını iptal etti.

·         1997

o   Kamu açıkları

o   Yüksek faizler

o   Borç stoku yüksek

o   Para arzı arttı

o   Enflasyon arttı

o   Mevduata %100 güvence

·         1999

o   İç borç faiz ödemeleri ( bütçe gelirlerinin %75 ine denk geliyor)

o   Faizler yüksek

o   Enflasyon yüksek

o   Ön izleme anlaşması

§  Tarım reformu (tarımsal destekler kaldırılsın)

§  Bankacılık reformu

§  Vergi reformu

·         2000 Stand-by

o   Döviz kurunu sabitleyerek enflasyonu düşürme hedeflendi

o   Kamu açıklarını azaltacaksınız.

§  Cari harcamalar azaltacaksınız.

o   Tarımsal Destekler Kalkacak

o   Vergiler artırılacak (dolaylı vergiler )

o   Özelleştirme Yapılacak

·         Kasım 2000

o   2000 yılında cari açık (döviz açığı) arttı.

o   MB döviz satarak TL’nin değerini korumaya çalıştı.

o   IMF yardım verdi.

o   Şubat 2001 (devalüasyon)

·         2001 Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı

o   Esnek döviz kuruna geçti

o   MB görece bağımsız oldu

o   BDDK kuruldu

o   Hazinenin kısa vadeli avans kredi kaldırıldı.

o   Mevduat güvence altına alındı 50.000 TLe kadar.

o   Bütün bankalar TMSF devredildi.

o   Örtük enflasyon hedeflendi.

o   Özelleştirme

o   Vergiler

o   Kamu harcamaları azaltıldı.

Kasım 2001 – 2007

·        Enflasyon Azaldı

·        Faizler düştü

·        Ortalama %5.5 büyüme

·        Cari açık arttı

2008 ( kriz etki gösterdi) %1.8 büyüme

2009 %4.8 küçüldü. İşsizlik %14.5

2010 %8 Büyüme (İrana Ambargodan dolayı petrol gelirleri Halk Bankasına yatırıldı)

2011 Büyüme %10

2012 Büyüme %4 (İrandan Ambargo Kalktı)

KAYNAK GÖSTERİLMEDEN ALINTI YAPILMASI YASAKTIR...